Üreme Koruyucu İşlemler
Kanser günümüz dünyasının en önemli sağlık sorunlarından biridir. Ne yazık ki her yıl binlerce üreme çağındaki genç bayan kansere yakalanmaktadır. Kanser hastalıklarının tedavisinde kullanılan kemoterapi ilaçları ile radyasyon (ışın) tedavisi yumurtalık dokusunda tahribat yaparak erken menopoza sebep olmaktadırlar. Son yıllarda tanı ve tedavi metotlarının gelişmesi ile birlikte kanser vakaları daha erken evrelerde tanınır ve tedaviye başlanır hale gelmiştir. Tüm bu gelişmelerin neticesinde 5 yıllık yaşam oranları tüm kanser türleri ve tüm yaş grupları göz önüne alındığında belirgin artış göstermiş ve hayatta kalan hastalarda üreme yeteneğinin korunmasının gerekliliği gündeme gelmiştir.
Uygulanan tedavinin şekli, dozu, süresi ve hastaların yaşı kanser tedavisi sonrası erken menopoz riskinin ne oranda olacağını belirlemektedir;
- 33-35 yaş ve üzerindeki hastalar
- Alkilleyici denilen kemoterapi ilaçlarını alan hastalar (örneğin siklofosfamid)
- Kemik iliği nakli öncesi yüksek doz kemoterapi ve ışın tedavisi alan hastalar
- Etkisi henüz bilinmeyen yeni tedavi formlarını alan hastalar.
- Az toksik etkili tedavileri yüksek dozda veya uzun süre alması gereken 33-35 yaş üzerindeki hastalarda kalıcı yumurtalık yetmezliği ve erken menopoz riski daha fazladır.
SEÇENEKLER
Tek bir doğurganlık koruyucu seçenek olmayıp hastanın yaşı, cinsel olarak aktif olması ve partnerinin bulunup bulunmaması gibi pek çok faktöre bağlı olarak değişmektedir. Aşağıdaki tablo mevcut stratejileri özetlemektedir.
YUMURTALIK DOKUSU DONDURULMASI
Yumurtalık dokusu dondurulması özellikle blu çağı öncesi çocuk hastalar ile yumurta veya embriyo dondurulmasının bekâr veya partneri olmayan erişkin hasta grubunda düşünülmelidir.
EMBRYO DONDURMA
Eğer hastanın eşi veya partneri varsa ve kanser tedavisi öncesi yeterli zaman varsa embriyo dondurma en oturmuş tedavi şeklidir. Östrojen ve metabolitleri meme kanseri hücrelerinin çoğalması ve yayılmasında rol oynadıkları için meme kanserli olgularda standart tüp bebek protokolleri yapılamaz. Bu hastalarda yakın zamanda yapılan çalışmalarda meme kanserinin tedavisinde zaten kullanılan aromataz inhibitörleri (letrozol) ile tüp bebek yapılarak elde edilen embriyoların dondurulabileceği bildirilmektedir. Uzun dönem sonuçlar henüz bilinmemektedir.
YUMURTA (OOSİT) DONDURMA
Oosit dondurulması genç adolesan hastalar ile erişkin dönemde olup da eşi veya partneri olmayan veya oositinin verici sperm ile döllenip saklanmasını istemeyen hastalarda düşünülmesi gereken bir seçenektir. Ancak ne var ki embriyo dondurulmasının tersine başarı oranları hala çok düşüktür.